แผ่นดินไหวคืออะไร? สาเหตุ ผลกระทบ และวิธีรับมืออย่างปลอดภัย

“แผ่นดินไหว” เป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติที่สามารถเกิดขึ้นได้ทุกเมื่อ โดยเฉพาะในบริเวณรอยเลื่อนทางธรณีวิทยา หลายคนอาจเข้าใจว่าแผ่นดินไหวไม่ค่อยเกิดในประเทศไทย แต่ในความเป็นจริง ประเทศไทยมี รอยเลื่อนมีพลัง หลายจุดที่ยังสามารถก่อให้เกิดแรงสั่นสะเทือนได้อยู่ บทความนี้จะพาคุณมาทำความเข้าใจเกี่ยวกับ แผ่นดินไหว ตั้งแต่สาเหตุ รูปแบบ ความรุนแรง ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น รวมถึงวิธีรับมือเมื่อเกิดแผ่นดินไหวอย่างถูกต้อง

แผ่นดินไหว คืออะไร?

แผ่นดินไหว (Earthquake) คือ การสั่นสะเทือนของพื้นผิวโลกซึ่งเกิดจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก หรือการปลดปล่อยพลังงานสะสมบริเวณ รอยเลื่อนทางธรณี พลังงานที่ปล่อยออกมาจะกระจายผ่านคลื่นแผ่นดินไหว (Seismic Waves) ส่งผลให้พื้นดินสั่นไหว

สาเหตุของแผ่นดินไหว

1. การเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก (Tectonic Movement)
   • เกิดจากการชน เลื่อน หรือแยกออกจากกันของแผ่นเปลือกโลก เช่น แผ่นยูเรเซียชนกับแผ่นอินโด-ออสเตรเลีย
2. ภูเขาไฟระเบิด (Volcanic Activity)
   • ลาวาใต้พื้นผิวโลกเคลื่อนตัว ทำให้เกิดแรงสั่นสะเทือน
3. การยุบตัวของโพรงใต้ดิน (Collapse Earthquake)
   • มักเกิดในพื้นที่เหมืองหรือถ้ำใต้ดิน
4. มนุษย์เป็นผู้กระทำ (Human-Induced Earthquake)
   • เช่น การเจาะน้ำมัน, การระเบิดใต้ดิน, การสร้างเขื่อนขนาดใหญ่

การวัดความรุนแรงของแผ่นดินไหว

แผ่นดินไหววัดได้ 2 แบบหลัก ๆ ได้แก่

ประเภท	รายละเอียด
แมกนิจูด (Magnitude)	วัดขนาดพลังงานที่ปล่อยออกมา โดยใช้สเกลริกเตอร์ เช่น 3.5, 5.0, 7.8 ฯลฯ
ความรุนแรง (Intensity)	วัดผลกระทบต่อพื้นที่ เช่น บ้านพัง, รู้สึกสั่นไหวแค่เบา ๆ หรือรุนแรงมาก

ระดับแผ่นดินไหวที่รับรู้ได้ มักเริ่มตั้งแต่ 3.0 ขึ้นไป

แผ่นดินไหวในประเทศไทย

แม้ประเทศไทยจะไม่อยู่บนแนวรอยต่อของแผ่นเปลือกโลกโดยตรง แต่ก็มี รอยเลื่อนมีพลัง (Active Faults) หลายจุด เช่น

• รอยเลื่อนแม่จัน / แม่อิง / แม่ทา – ภาคเหนือ
• รอยเลื่อนศรีสวัสดิ์ / เจดีย์สามองค์ – ภาคตะวันตก
• รอยเลื่อนคลองมะรุ่ย / สะแกกรัง – ภาคใต้ / ภาคกลาง

เหตุการณ์แผ่นดินไหวที่เคยเกิดขึ้นในไทย เช่น:

• ปี 2014: แผ่นดินไหวแมกนิจูด 6.3 ที่เชียงราย
• ปี 2019: รับรู้แรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวในลาวและพม่า

ผลกระทบจากแผ่นดินไหว

ผลกระทบ	รายละเอียด
อาคารเสียหาย	พังถล่ม ร้าว หรือไม่ปลอดภัย
เสี่ยงต่อชีวิต	บาดเจ็บ เสียชีวิตจากสิ่งของหล่นทับ
เกิดสึนามิ (กรณีใกล้ทะเล)	หากเกิดใกล้ชายฝั่ง อาจก่อให้เกิดคลื่นยักษ์
ระบบสาธารณูปโภคเสียหาย	ไฟฟ้า น้ำประปา โทรศัพท์ขัดข้อง
ความตื่นตระหนกทางจิตใจ	ส่งผลต่อสุขภาพจิตของผู้ประสบเหตุ

วิธีรับมือแผ่นดินไหว

ก่อนเกิดแผ่นดินไหว

• ศึกษาเส้นทางหนีไฟและจุดรวมพล
• เตรียม ชุดอุปกรณ์ฉุกเฉิน เช่น ยา อาหาร น้ำดื่ม ไฟฉาย
• ตรวจสอบความแข็งแรงของบ้านและอาคาร
• หลีกเลี่ยงการวางของหนักไว้ที่สูง

ขณะเกิดแผ่นดินไหว

• หาที่กำบังใต้โต๊ะหรือโครงสร้างแข็งแรง
• ปิดแก๊ส ไฟฟ้า หลีกเลี่ยงลิฟต์
• อยู่ห่างจากกระจก หน้าต่าง ตู้หนังสือ
• หากอยู่นอกอาคาร ให้เคลื่อนย้ายออกจากตึก เสาไฟฟ้า หรือสิ่งปลูกสร้างสูง

หลังแผ่นดินไหว

• เช็กตัวเองและคนรอบข้างว่าปลอดภัย
• ฟังข่าวสารจากช่องทางทางการ
• อย่ารีบกลับเข้าอาคารหากยังไม่มีการตรวจสอบ
• เตรียมพร้อมรับแรงสั่นสะเทือนซ้ำ (Aftershock)

ติดตามข่าวแผ่นดินไหวในไทยได้ที่ไหน?

• กรมอุตุนิยมวิทยา: www.tmd.go.th
• USGS Earthquake Map: earthquake.usgs.gov
• แอปพลิเคชัน Earthquake Monitor, Disaster Alert
• Twitter / Facebook หน่วยงานรัฐหรือสำนักข่าว

สรุปรู้เท่าทันแผ่นดินไหว ลดความเสี่ยง เสริมความปลอดภัย

แผ่นดินไหวอาจเป็นภัยที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ แต่ เราสามารถลดผลกระทบได้ ด้วยความรู้ ความเข้าใจ และการเตรียมพร้อมที่ดี หมั่นติดตามข่าวสารจากแหล่งที่เชื่อถือได้ วางแผนรับมือไว้ล่วงหน้า และส่งต่อความรู้ให้คนรอบตัว ก็สามารถช่วยลดความสูญเสียได้อย่างมาก

ความไม่ประมาท คือการป้องกันภัยพิบัติได้ดีที่สุดครับ